Etmenin
genel özellikleri :
Rosellinia necatrix Prill. (anamorph: Dematophora necatrix R. Hartig) fungal hastalık etmeni olup, beyaz çürüklük olarak adlandırılan hastalıktan sorumludur. Hastalık etmeni çalımsı, bağ, incir, dut, zeytin, turunçgil, badem, patates, çilek, şekerpancarı, avakado, süs bitkileri, fındıkımsı ağaçlar, meşe, okaliptus, kavak ve bir çok yabancıotlarda hastalık yapmaktadır. Hastalık etmeni bir çok avrupa ve Güney Afrika ülkelerinde bulunduğu ve fidanlıklarda problem olduğu bildirilmektedir. Beyaz kök çürüklüğü polifag bir zararlıdır ve yayılma alanı oldukça geniştir. Beyaz çürüklüğe ait miselyumlar kuraklıktan ve diğer mikroorganizma faliyetlerinden zarar görmeden uzun yıllar toprakda canlı kalabilir. Hastalığın yayılması çok yavaş ve zordur. Çünkü diğer toprak fungusları gibi hastalık etmenide toprak için de köklerin bulunduğu alandan 5-10 cm kadar uzak alanlara yayılabilir. Hastalık etmeni tercihen kökleri ve kök uçlarını enfekete etmektedir. Enfeksiyondan sonra fungus kök içinde ilerler ve kabuk kısmını istila ederek kök üzerinde ilerlemeye devam eder. Hastalanma bakımından yaşlı ağaçlar ile genç fidanlar arasında fazla fark yoktur, yalınız hastalık belirtileri genç fidanlarada daha çabuk ortaya çıkmaktadır. Hastalığın yayılmasında perithecium (üreme organı) ve bunlarada oluşan askosporların fazal önemi yoktur. Ayrıca hastalığın yayılmasında kosnidisporların da fazla önemi yoktur. Bundan dolayı hastalığın yayılmasında en önemli rolü miseller oluşturmakta, miselyumlarda sulama suyu, toprak işleme sırasında ya da hastalıklı bitki veya diğer materyayllerin taşınması ile olmaktadır. Hastalık etmeni rutubetli ve sıcak toprakları çok sever.
Belirtileri:
Beyaz kök çürüklüğüne yakalan bitlkilerde ilk belirtiler yaprak sararmaları şeklinde başlar. Bu sararmalar bitkinin bir tarafında olabileceği gibi genel olarak tüm bitkide de görülebilir. Şayet hastalık bitkinin bir tarafdaki köklerini yakalamışsa, bitkini o tarafına ait yapraklarda solgunluklar ve sararmalar görülebilir. Sararan yapraklar bir mütdet sonra dökülür ve bitkide yaprak azalması dikkati çeker. Hastalık uzun süreden beri devam ederse yapraklarda küçülmeler ortaya çıkabilir ve büyümede gerileme görülebilir. Bitkide gelişme olmaz, hatta geriye doğru ölümler ortaya çıkmaya başlar. Böyle durumlarda, özellikle ağaçlarda taç kısımlarda küçülmeler göze çarpar. Böyle hastalanan bitkiler yeteri kadar tomurcuk teşgil edemez, bol ve kaliteli meyve veremezler. Meyveler irileşmeden ve olgunlaşmadan dökülürler. Hasta olan bitkilerin kökleri açılıp bakıldığında ince köklerin çürüyüp, esmerleştiği görülür. Kalın köklerin üzerinde ve çevresindeki toprak beyaz renkli miselyum tarafından istila edilmiştir. Bu köklerin ölümü ile üzerindeki miselyumlar esmerleşir, koyu bir renk alır ve sert bir kitle haline dönüşür. Bunlar hastalık etmeninin sklerotlarıdır. Çürüyen kökler üzerinde beyaz miselyum tabakası bazen kabuk altında bulunur, ancak çürüyen köklerin kabukları kaldırıldığında beyaz miselyum tabakası görülebilir. Hastalık etmenin oluşturduğu belirtiler Armilleria mellea tarafından oluşan hastalık belirtileri ile karıştırılabilir. Armilleria mellea şapkalı mantarlar oluşturması ile bu hastalık etmeninden kolaylıkla ayarılabilir.
Mücadelesi:
Kültürel Mücadele:
1. Toparakta fazla su birikmesine engel olunmalı, meyve bahçelerinde toprakların drenajına önem verilmeli.
2. Sulama suyu ağaçların kök boğazına verilmemelidir.
3. Hayvan gübrei ağaçların kök boğazına değil, sıralar arasına verilmelidir.
4. Toparak işle aletleri ile köklerde yara açılmasından kaçınılmalı.
5. Hastalığa yakalanmış genç ağaç ve fidanlar çıkarılarak kökleri temizlendikten sonra, temiz topraklara nakledilebilir.
6. Hastağın ileri olduğu durumlarda ağaçların kök boğazı, köklerin ayrışma yerine kadar açılmalı, hastalıklı kısımlar temizlenmeli ve 750 gr katrana 250 gram göztaşı karıştırılarak köklere sürülüp kuru toprakla hafifçe örtülmelidir. Ancak kök boğazına 2-10 kg karaboya dökülerek toprak ile kapatmak da tavsiye edilmektedir.
7. Dayanıklı çeşitler tercih edilmeli.
8. Toprak solarizayonu tavsiye edilmektedir.
Kimyasal Mücadele:
Zirai ilaç olarak Metil Bromid ile toprak fumigasyonu önerilmektedir..
