Etmenin
genel özellikleri :
Rhizoctonia
solani Kühn.
(Eşeyli
devresi :Thaatephorus
cucumeris [FR]
Donk)
toprak kökenli geniş bir konukçu listesine sahip fungal bir hastalık
etmendir. Fungal etmenin sinonimleri Pellicularia filamentosa ve
Corticium solani' dir. Fungus bitki materyali içinde ya da sklerot
(dayanıklı üreme organı) olarak toprakta uzun süre canlı kalabilir.
Bitki tohumları bulaşık topraklara dikildiğinde, fungus çimlenen tohumların
kotiledon yapraklarına saldırabilir ve nemli koşullarda fideler tamamen
çürür
ve ölürler, sağ kalan bitkiler ise kök ya da kök boğazı çürümesi hastalığına
neden olur. Ayrıca fidelerin yan yatması ile de hastalık etmeni çökerten
ve bir çok farklı bitkilerde farklı isimler ile anılmaktadır, bunlar;
Gövde ve stolon kanseri, yumru kararması, siyah bacak gibi isimlendirilir.
Hastalık etmeni hastalanmış bitkilerde misel ya da sklerot (dayanıklı
üreme organı) olarak veya bulaşık toprakların taransferi ile yeni alanlara
taşınır. Bir
çok Rhizoctonia hastalığı fungusun miseller veya sklerotları
ile başlamasına rağmen, fasulye, şekerpancarı ve tütün bitkilerinde
hastalık basidiospor infeksiyonları ile başlamaktadır. Fungus basidiosporları
sayesinde hızlı ve uzun mesafelere taşınması mümkündür. Hastalık
etmeni eşeyli üreme devresinde hava kökenli sporlarda üretir, özellikle
hava neminin yüksek olduğu bölgelerde bu sporlar önemli olabilir. Rhizoctonia
hastalığının bir çok ırkı ya da biyotipleri bulunmakta olup,
bunlar anastomosis grublar olarak adlandırılır ve bir çok konukçuda
hastalık yapmaktadır. Örneğin patatesde hastalık yapan ırkının AG-3
olduğu bildirilmiştir. Hastalık etmeninin konukçuları; patates, domates,
fasulye, kabakgil bitkileri (hıyar, karpuz, kabak ve kavun gibi), şekerpancarı,
yerfıstığı, yonca, patlıcan, mısır, çilek dir. Fungus toprak ve tohum
kökenli bir patojendir. Fungus toprakta paraçalanan bitki dokularında
misel olarak canlı kalabilir. Örneğin patates yumrularında ya da sclerot
(dayanıklı
üreme organ) olarakda uzun süre canlı kalbilir. Hastalık etmeninin populasyonu
konukçu bitkilerin yokluğunda önemli bir azalma gösterir ve hastalık
etmeni toprak tipi, rotasyonlu ürün ve topraktaki organik maddelerrin
miktarından da önemli ölçüde etkilenir. Hastalık
gelişmesi için uygun koşullar serin ve nemli topraklardır. Hastalık
gelişimi için optimal sıcaklık 18 °C dir.
Belirtileri:
R. solani asıl olarak bitkilerin tohum, hipokotil ve kök
gibi toprak altı aksamlarına saldırır, fakat bazı durumlarda toprak
üstü aksamlarına da saldırdığı görülmüştür. Hastalığın en çarpıcı belirtisi
tohumların çimlenmesini takiben toprak üstüne çıkmadan ya da çıktıktan
sonra ölmesi ya da fidelein yan devrilmesidirki bu hastalık belirtisi
çökerten olarak adlandırılır. Fungus tarafından ölmeyen infekteli bitkiler
gövde ve kökleri üzerinde kırmızı-kahverengi lekelerin olduğu kanserlere
sahiptir. Toprak altı infeksiyonlara ilave olarak, fungus toprak yüzeyine
yakın yaprak ve meyveleri de infekte edebilir.
Mücadelesi:
Kültürel Mücadele:
1.
Hastalık ile bulaşık özellikle çoğalmada kullanılan yumru ve tohumların
hastalıktan ari olmasına dikkat edilmeli.
2. Hastalığın bulunduğu alanlarda toprak dranajına önem verilmeli
ve tarlada su birikmesine müsade edilmemeli.
3. Bitkiler
sık dikilmeden kaçınılmalı ve havalanma iyi olacak şekilde dikimler
yapılmalı.
4. Kompost ve organik gübremeler dikkatli yapılmalı, yoksa hastalık
daha şişdetli bir şekilde ortay çıkabilir.
5. Hastalıklı bitki artıkları inokulum kaynaklarının azalması
yetiştirme ortamlarında uzaklaştırılmalı ve imha edilmeli.
6. Hastalık etmenine alternatif konukçu (yulaf ve arpa gibi)bitkileri
ile ürün rotasyonu yapılabilir.
7. Hastalık etmeni kumlu topraklarda azalma gösterirken, organik
ve ağır topraklarda daha fazla ortaya çıkar, bundan dolayı üretim alanlarının
toprak yapısına dikkat edilmeli.
8. Bitkilein yaralamaktan kaçınılmalı.
9. Bitkilerin ve yumruların dikimi biraz daha sıcak ve nemin
az olduğu havalara kaydırılabilir.
Kimyasal
Mücadele:
Zirai
Mücadele Teknik Talimatlarına göre tavsiye edilen kimyasal ilaçlar aşağıdaki
tabloda verilmektedir.