Etmenin
genel özellikleri :
Rhizoctonia
solani Kühn. (Eşeyli devresi :Thaatephorus cucumeris [FR]
Donk) toprak kökenli, geniş bir konukçu listesine sahip fungal bir hastalık
etmendir. Fungal etmenin sinonimleri Pellicularia filamentosa ve
Corticium solani' dir. Fungus bitki materyali içinde ya da sklerot
(dayanıklı üreme organı) olarak toprakta uzun süre canlı kalabilir.
Bitki tohumları bulaşık topraklara dikildiğinde, fungus çimlenen tohumların
kotiledon yapraklarına saldırabilir ve nemli koşullarda fideler tamamen
çürür ve ölürler, sağ kalan bitkiler ise kök ya da kök boğazı çürümesi
hastalığına neden olur. Ayrıca fidelerin yan yatması ile de hastalık
etmeni çökerten olarak adlandırılır, bunun yanında bir çok farklı bitkide
farklı isimler ile de anılmaktadır, bunlar; gövde ve stolon kanseri,
yumru kararması, siyah bacak gibi isimlendirilir. Hastalık etmeni hastalanmış
bitkilerde misel ya da sklerot (dayanıklı üreme organı) olarak veya
bulaşık toprakların taransferi ile yeni alanlara taşınır. Bir çok Rhizoctonia
hastalığı misel veya sklerotları ile bulaşmayı gerçekleştirmesine
rağmen, fasulye, şekerpancarı ve tütün bitkilerinde hastalık basidiospor
olarak adlandırılan eşeyli sporları ile infeksiyonları gerçekleştirir.
Ayrıca bu sporlar sayesinde hızla uzun mesafelere taşınması mümkün olmaktadır.
Özellikle hava neminin yüksek olduğu bölgelerde bu sporlar hastalık
etmeninin yayılmasında önemli olabilir. Rhizoctonia hastalığının
bir çok ırkı ya da biyotipleri bulunup, bunlar anastomosis grublar olarak
adlandırılır ve bir çok konukçuda hastalık yapmaktadır. Örneğin patatesde
hastalık yapan ırkının AG-3 olduğu bildirilmiştir. Hastalık etmeninin
konukçuları; patates, domates, fasulye, kabakgil bitkileri (hıyar, karpuz,
kabak ve kavun gibi), şekerpancarı, yerfıstığı, yonca, patlıcan, mısır,
çilek dir. Fungus toprak ve tohum kökenli bir patojendir. Fungus toprakta
paraçalanan bitki dokularında misel olarak da canlı kalabilir. Örneğin
patates yumrularında misel ya da sclerot (dayanıklı üreme organ) olarakda
uzun süre canlı kalbilir. Hastalık etmeninin populasyonu konukçu bitkilerin
yokluğunda önemli bir azalma gösterir ve hastalık etmeni toprak tipi,
rotasyonlu ürün ve topraktaki organik maddelerin miktarından da önemli
ölçüde etkilenir. Hastalık gelişmesi için uygun koşullar serin ve nemli
topraklardır. Hastalık gelişimi için ise optimal sıcaklık 18 °C dir.
Belirtileri:
R. solani asıl olarak bitkilerin tohum, hipokotil ve kök
gibi toprak altı aksamlarına saldırır, fakat bazı durumlarda toprak
üstü aksamlarına da saldırdığı görülmüştür. Hastalığın en çarpıcı belirtisi
tohumların çimlenmesini takiben toprak üstüne çıkmadan ya da çıktıktan
sonra ölmesi ya da fidelein yan devrilmesidirki bu hastalık belirtisi
çökerten olarak adlandırılır. Fungus tarafından ölmeyen infekteli bitkiler
gövde ve kökleri üzerinde kırmızı-kahverengi lekelerin olduğu kanserlere
sahiptir. Toprak altı infeksiyonlara ilave olarak, fungus toprak yüzeyine
yakın yaprak ve meyveleri de infekte edebilir.
Mücadelesi:
Kültürel Mücadele:
1.
Hastalık ile bulaşık, özellikle çoğalmada kullanılan yumru ve tohumların
hastalıktan ari olmasına dikkat edilmeli.
2. Hastalığın bulunduğu alanlarda toprak dranajına önem verilmeli
ve tarlada su birikmesine müsade edilmemeli.
3. Bitkiler sık dikilmeden kaçınılmalı ve havalanma iyi olacak
şekilde dikimler yapılmalı.
4. Kompost ve organik gübremeler dikkatli yapılmalı, yoksa hastalık
daha şişdetli bir şekilde ortaya çıkabilir.
5. Hastalıklı bitki artıkları inokulum kaynağı olduğundan yetiştirme
ortamlarından uzaklaştırılmalı veya imha edilmeli.
6. Hastalık etmenine alternatif konukçu (yulaf ve arpa gibi)
bitkiler kullanılarak 2-3 yıl ürün rotasyonu yapılabilir.
7. Hastalık etmeni kumlu topraklarda azalma gösterirken, organik
ve ağır topraklarda daha fazla ortaya çıkar, bundan dolayı üretim alanlarının
toprak yapısına dikkat edilmeli.
8. Bitkileri yaralamaktan kaçınılmalı.
9. Bitkilerin ve yumruların dikimi biraz daha sıcak ve nemin
az olduğu havalara kaydırılabilir.
10.
Hastalık etmeni şekerpancarı ve yonca gibi bitkilerin ekimini takiben
yapılan patates yetiştiriciliği hastalıktan daha fazla etkilenebilir.
Kimyasal
Mücadele:
Zirai
Mücadele Teknik Talimatlarına göre tavsiye edilen kimyasal ilaçlar aşağıdaki
tabloda verilmektedir.